مبانی روشنگری در اندیشۀ روسو

تفسیرهای متعدد و گاه متناقضی از اندیشه های روسو وجود دارد، برخی او را در زمرۀ روشنگران قرار می دهند و برخی دیگر منتقد روشنگری. روسو فرزند عصر روشنگری بود و بی شک مهم ترین عناصر تفکر این دوره در اندیشۀ او نمایان است. با وجود این، وی به مخالفت با برخی از مشخصه های روشنگری برخاست. او در عصری که خرد به عنوان تنها راهنمای انسان مطرح بود، به مبارزه با خردگرایی پرداخت. دغدغۀ اصلی وی انسان است، اما انسانی که آزاد است و این آزادی از دارایی های او محسوب می شود. روسو بزرگ ترین خطر را در فرهنگ عقلی روشنگری، که به منزلۀ اوج انسانیت پذیرفته شده بود، می دید. از این جهت او درمقابل متفکران خردگرای عصر روشنگری قرار می گیرد. در نظر وی، محتوای این فرهنگ، سرچشمه های آغازین و وضع کنونی آن، همگی بی تردید گواه این هستند که این فرهنگ، صرفاً بر شهوت قدرت و جاه طلبی بنا شده و فاقد هرگونه انگیزۀ اخلاقی است. از این رو، روسو از اعتقاد ایشان مبنی بر اینکه پیشرفت علم و هنر سبب اصلاح و تعالی بشر می شود، انتقاد می کند. روسو، برای رهایی از این تباهی، به مهم ترین بخش نظریه اش که شرح وضع طبیعی و چگونگی انتقال از وضع طبیعی به جامعۀ مدنی است، می پردازد و تنها راه رستگاری انسان را پاکدلی و پیروی از احساسات والا می-داند. در پژوهش حاضر به بررسی مبانی روشنگری در اندیشۀ روسو می پردازیم و آنچه را که موجب همانندی اندیشۀ وی با دیدگاه روشنگران یا سبب مخالفتش با آرای ایشان شده است، بررسی می کنیم.